Bệnh lý tiền sản giật

Tiền sản giật là một trong những biến chứng thai kỳ nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời.

Việc hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng cũng như các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp mẹ bầu bảo vệ sức khỏe trong suốt thai kỳ.

1. Nguyên nhân gây tiền sản giật

Tiền sản giật thường xuất hiện sau tuần thai thứ 20. Cho đến nay, nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định, nhưng các yếu tố nguy cơ bao gồm:

Rối loạn phát triển mạch máu nhau thai: nhau thai không hình thành hệ mạch đầy đủ khiến lưu lượng máu đến thai và mẹ bị ảnh hưởng — gây tăng huyết áp và thiếu oxy cho thai.

Phản ứng miễn dịch bất thường: sự tương tác giữa hệ miễn dịch của mẹ và mô nhau thai có thể gây viêm, ảnh hưởng đến mạch máu và chức năng nhau — tăng nguy cơ tiền sản giật.

Bệnh nền của mẹ: cao huyết áp mạn tính, tiểu đường, bệnh thận, béo phì làm tăng áp lực lên hệ tuần hoàn và chức năng nhau thai — dễ dẫn tới tiền sản giật.

Mang đa thai: nhau thai lớn hơn hoặc có nhiều thai làm tăng nhu cầu máu — tăng nguy cơ rối loạn nhau và tiền sản giật.

Yếu tố gia đình/di truyền: có tiền sử gia đình hoặc từng bị tiền sản giật ở lần mang thai trước tăng nguy cơ lặp lại.

2. Tại sao tiền sản giật nguy hiểm?

Tiền sản giật có thể gây tổn thương đa cơ quan: suy thận, rối loạn đông máu, tổn thương gan, đe dọa tính mạng mẹ và ảnh hưởng phát triển thai (suy dinh dưỡng, sinh non).

3. Biến chứng của tiền sản giật

Đối với mẹ

• Cao huyết áp mạn tính.
• Suy gan, suy thận.
• Đột quỵ xuất huyết não.
• Nguy cơ tử vong sản khoa.
• Đối với thai nhi
• Suy dinh dưỡng bào thai.
• Thiếu oxy, chậm phát triển trong tử cung.
• Sinh non, nhẹ cân.
• Tăng nguy cơ tử vong chu sinh.

• 4. Điều trị tiền sản giật

  Việc điều trị phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ và tuổi thai:

• Theo dõi huyết áp, siêu âm thai, xét nghiệm máu và nước tiểu định kỳ.
• Sử dụng thuốc hạ áp, thuốc chống co giật (theo chỉ định của bác sĩ).
• Nghỉ ngơi, chế độ ăn giảm muối, tăng cường rau xanh và uống đủ nước.
• Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể chỉ định chấm dứt thai kỳ sớm để bảo vệ mẹ
  

  5. Cách phòng ngừa tiền sản giật

  Các bước thực tế giúp giảm nguy cơ và phát hiện sớm.

  1. Khám thai định kỳ & theo dõi huyết áp

  Đến khám theo lịch bác sĩ để được đo huyết áp và xét nghiệm nước tiểu tại mỗi lần khám. Việc kiểm tra đều đặn giúp phát hiện sớm tăng huyết áp thai kỳ và protein niệu.

  Mốc tham khảo: khám thường quy — hàng tháng đến 28 tuần; 2 tuần một lần từ 28–36 tuần; hàng tuần sau 36 tuần (lịch có thể thay đổi theo nguy cơ).

  2. Kiểm soát cân nặng & các bệnh nền

  Duy trì tăng cân hợp lý theo khuyến nghị thai kỳ; quản lý tốt cao huyết áp, tiểu đường, bệnh thận trước và trong thai kỳ giúp giảm nguy cơ tiền sản giật.

  Nếu có bệnh nền: phối hợp với bác sĩ nội tiết/ tim mạch/ sản để điều chỉnh thuốc an toàn cho thai.

  3. Chế độ ăn & hoạt động

  Hạn chế muối (giảm natri), tăng thực phẩm giàu canxi và protein chất lượng, ăn nhiều rau củ quả. Vận động nhẹ nhàng (đi bộ, yoga bầu).

  4. Bổ sung theo chỉ định: aspirin liều thấp & canxi

  Ở phụ nữ có nguy cơ cao (tiền sử tiền sản giật, tăng huyết áp mạn, thận mạn, đa thai…), bác sĩ có thể chỉ định aspirin liều thấp bắt đầu ở tam cá nguyệt đầu (thường sau 12 tuần) và/hoặc bổ sung canxi khi cần.

  **Quan trọng:** chỉ dùng aspirin hoặc thuốc/ vitamin khi có hướng dẫn của bác sĩ sản khoa.

  5. Sàng lọc & theo dõi chuyên sâu khi cần

  Với yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm sàng lọc (ví dụ marker sinh hóa, siêu âm Doppler) để đánh giá nguy cơ và thiết kế lịch theo dõi chặt chẽ hơn.

  Theo dõi tăng huyết áp, protein niệu, chức năng gan/thận.
  Siêu âm đánh giá tăng trưởng thai & Doppler mạch nhau.

  6. Tự theo dõi tại nhà & liên hệ khi có dấu hiệu

  Chuẩn bị máy đo huyết áp gia đình (loại đã hiệu chuẩn), ghi nhật ký huyết áp, và liên hệ bác sĩ nếu có: đau đầu dữ dội, mờ mắt, đau vùng thượng vị, phù nhiều hoặc giảm vận động thai.

  Ghi lại các chỉ số — chia sẻ với bác sĩ trong lần khám tiếp theo.

  6. Xét nghiệm phát hiện tiền sản giật

  Phát hiện sớm giúp mẹ bầu được theo dõi chặt chẽ, giảm biến chứng nguy hiểm.

  1. Đo huyết áp & xét nghiệm nước tiểu

  Thực hiện ở mỗi lần khám thai để kiểm tra huyết áp và protein niệu. Đây là bước cơ bản giúp sớm nhận ra dấu hiệu bất thường.

  2. Xét nghiệm sinh hóa máu (PAPP-A, PlGF)

  Định lượng các chất sinh học trong máu mẹ. Nồng độ thấp có thể cảnh báo nguy cơ tiền sản giật, đặc biệt trong tam cá nguyệt đầu.

  3. Siêu âm Doppler động mạch tử cung

  Đánh giá sự phát triển và lưu thông máu đến nhau thai. Giúp phát hiện sớm tình trạng giảm tưới máu có liên quan đến tiền sản giật.

  4. Double test / NIPT nâng cao

  Bên cạnh sàng lọc dị tật, các xét nghiệm này có thể kết hợp đánh giá nguy cơ tiền sản giật từ tam cá nguyệt đầu tiên.

  Kết luận

  Tiền sản giật là bệnh lý thai kỳ nguy hiểm, có thể để lại hậu quả nặng nề cho cả mẹ và bé nếu không được phát hiện sớm. Tuy nhiên, với việc khám thai định kỳ, duy trì lối sống lành mạnh và thực hiện các xét nghiệm sàng lọc chuyên biệt, nguy cơ tiền sản giật hoàn toàn có thể được kiểm soát. Chủ động chăm sóc sức khỏe trong thai kỳ chính là chìa khóa để mẹ tròn con vuông.