1. Xét nghiệm ADN ty thể là gì?

Xét nghiệm ADN ty thể (mtDNA – mitochondrial DNA) là phương pháp phân tích vật chất di truyền nằm trong ty thể – một phần của tế bào ngoài nhân. Khác với ADN thông thường (do cả cha và mẹ truyền cho con), ADN ty thể chỉ được truyền từ mẹ sang tất cả con cái, không thay đổi qua nhiều thế hệ.

Chính vì đặc điểm chỉ truyền theo dòng mẹ, xét nghiệm ADN ty thể được sử dụng để xác định mối quan hệ huyết thống nữ giới trong gia đình, như bà ngoại – cháu, mẹ – con gái, chị em gái cùng mẹ,…

⸻

2. Nguyên lý hoạt động của xét nghiệm mtDNA

Trong cơ thể mỗi người, ty thể nằm trong tế bào và có chứa ADN riêng. Khi phân tích ADN ty thể. Các nhà khoa học sẽ chiết tách và giải trình tự ADN trong ty thể từ mẫu sinh phẩm (tóc, niêm mạc miệng, máu…).So sánh trình tự gen ty thể giữa hai hoặc nhiều người để xác định mức độ tương đồng di truyền theo dòng mẹ. Nếu các cá nhân có ADN ty thể giống nhau hoặc gần giống, khả năng họ có cùng mẹ, bà ngoại hoặc cùng dòng nữ là rất cao. Xét nghiệm mtDNA không phân biệt được cha con hoặc dòng họ bên nội vì người cha không truyền ADN ty thể cho con.

3. Ai nên làm xét nghiệm ADN ty thể?

Xét nghiệm mtDNA đặc biệt phù hợp với các trường hợp:

Xác định huyết thống theo dòng mẹ:

• • Bà ngoại – cháu gái
  • Mẹ – con gái/con trai
  • Chị em gái cùng mẹ
  • Dì – cháu gái…

Khi không còn mẫu ADN của người mẹ, nhưng còn người thân nữ cùng huyết thống.
Truy tìm thân nhân, nhận dạng thi thể trong các vụ việc mất tích lâu năm, thiên tai, tai nạn…
Nghiên cứu nguồn gốc tổ tiên, dân tộc học, hoặc phân tích ADN trong khảo cổ học.

⸻

4. Quy trình xét nghiệm ADN ty thể

Quy trình thực hiện xét nghiệm mtDNA tại các trung tâm uy tín gồm 5 bước:

1. 1. Tư vấn chọn loại xét nghiệm phù hợp với mục đích (huyết thống, pháp lý, nghiên cứu…).
   2. Thu mẫu sinh phẩm (tóc, niêm mạc miệng, máu…).
   3. Chiết tách ADN và phân tích gen ty thể tại phòng xét nghiệm.
   4. So sánh trình tự ADN ty thể giữa các mẫu.
   5. Trả kết quả bằng văn bản hoặc online, có thể kèm tư vấn giải thích chi tiết.

Thời gian xét nghiệm dao động từ 3–7 ngày làm việc, tùy vào loại mẫu và yêu cầu phân tích.

⸻

5. Loại mẫu nào có thể dùng để xét nghiệm mtDNA?

Vì ADN ty thể tồn tại trong mọi tế bào sống, nên có thể thu được từ nhiều loại mẫu khác nhau:

• • Tóc có chân tóc (rễ tóc)
  • Niêm mạc miệng (thường lấy bằng tăm bông chuyên dụng)
  • Máu tươi hoặc khô
  • Móng tay/chân
  • Xương, răng (trong các trường hợp pháp y)

Đặc biệt, ADN ty thể bền vững hơn ADN nhân, nên vẫn có thể phân tích được ngay cả trong mẫu đã phân hủy lâu.

⸻

Lưu ý khi xét nghiệm mtDNA

Xét nghiệm mtDNA không thể xác định quan hệ cha con, ông nội – cháu trai…Độ chính xác cao nhưng cần diễn giải cẩn thận theo đặc thù di truyền học dòng mẹ. Trong một số trường hợp, cần kết hợp xét nghiệm STR, X-STR để có kết luận đầy đủ hơn.

⸻ Xem thêm bài viết ⸻

_ Xét nghiệm adn anh em

_ Xét nghiệm adn mẹ con

_ Xét nghiệm ADN Cha – Con

_ Xét nghiệm adn chị em gái

_ Xét nghiệm adn bà nội cháu gái