Những Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Chất Lượng Mẫu ADN và Hướng Dẫn Lấy Mẫu Tại Nhà

Xét nghiệm ADN là một phương pháp phân tích di truyền có độ chính xác rất cao, tuy nhiên chất lượng mẫu ADN là yếu tố then chốt quyết định đến kết quả cuối cùng.

Việc thu thập mẫu không đúng cách hoặc sử dụng loại mẫu không phù hợp có thể khiến mẫu bị hỏng, nhiễm tạp hoặc không đủ ADN để phân tích.

1. Những yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng mẫu ADN

Chất lượng mẫu ADN quyết định trực tiếp đến độ chính xác của kết quả xét nghiệm. Dưới đây là những yếu tố quan trọng cần lưu ý để đảm bảo mẫu đạt tiêu chuẩn phân tích.

1. Loại mẫu sinh học

Mỗi loại mẫu chứa lượng ADN khác nhau và độ dễ chiết xuất không giống nhau.
Mẫu Máu và Tế Bào Niêm Mạc Miệng: Thường cho kết quả ổn định và chính xác hơn. Mẫu Tóc: Cần có chân tóc mới đảm bảo; Móng Tay, Móng Chân hoặc mẫu vật khô như Xương, Răng có thể sử dụng nhưng năng suất ADN thường thấp hơn.

2. Độ tươi mới của mẫu

Mẫu thu càng sớm so với thời điểm lấy càng tốt. Mẫu bị bỏ lâu, phân huỷ hoặc tiếp xúc với nhiệt, ẩm, ánh sáng sẽ khiến ADN suy giảm, dẫn đến kết quả kém tin cậy hoặc không thể phân tích.

3. Cách bảo quản mẫu

Bảo quản đúng điều kiện là yếu tố then chốt: tránh ẩm, nấm mốc, nhiệt cao và ánh sáng trực tiếp.
Không nên để mẫu trong túi nylon kín ẩm; thay vào đó, hãy dùng phong bì giấy khô hoặc hộp chuyên dụng. Mẫu bị ướt hoặc nhiễm khuẩn sẽ dễ làm phân huỷ ADN.

4. Kỹ thuật lấy mẫu

Lấy mẫu sai cách là nguyên nhân phổ biến khiến mẫu không phân tích được.Ví dụ: tóc không có chân, móng tay đã sơn, que tăm bông ẩm hoặc không cọ đủ mặt trong má. Thực hiện đúng hướng dẫn thu mẫu giúp tăng tỷ lệ thành công và giảm nguy cơ phải lấy lại mẫu.

5. Ô nhiễm chéo (Contamination)

Mẫu bị lẫn ADN từ người khác (do chạm tay, dùng chung dụng cụ, hoặc bảo quản không tách biệt)
sẽ khiến kết quả sai lệch hoặc không rõ ràng. Luôn giữ mẫu riêng, sử dụng dụng cụ vô trùng và ghi nhãn đầy đủ cho từng mẫu.

2. Hướng dẫn lấy mẫu ADN chính xác tại nhà

2.1. Lấy mẫu tóc (có chân tóc)

Ưu điểm: Không xâm lấn, dễ lấy, bảo quản tốt nếu có chân tóc.

Yêu cầu: Nhổ 3–5 sợi tóc có chân (gốc màu trắng đục). Không dùng tóc rụng tự nhiên.

Đóng gói: đặt vào giấy sạch, gói lại, cho vào phong bì khô (không dùng túi nylon).

2.2. Lấy mẫu móng tay / móng chân

Ưu điểm: Phù hợp khi không thể lấy tóc/niêm mạc (trẻ sơ sinh, người đã khuất).

Yêu cầu: Cắt 3–5 miếng móng sạch, không sơn, không dính hoá chất; dùng bấm móng đã sát khuẩn.
Đóng gói: để vào giấy khô, gói lại, cho vào phong bì.

Móng khó phân hủy nhưng lượng ADN thường thấp hơn mẫu máu/niêm mạc.

2.3. Lấy mẫu niêm mạc miệng (tăm bông)

Ưu điểm: Phổ biến, độ chính xác cao, dễ thực hiện tại nhà.

Cách thực hiện: Dùng 2–3 que tăm bông chuyên dụng/người. Cạo nhẹ mặt trong má mỗi bên 30–60 giây.

Sau khi lấy: để khô tự nhiên 15–20 phút rồi cho vào giấy sạch. Không ăn/uống/súc miệng ít nhất 1 giờ trước khi lấy.

2.4. Lấy mẫu máu (giấy thấm máu hoặc ống EDTA)

Ưu điểm: Mẫu tiêu chuẩn trong xét nghiệm ADN pháp lý, độ chính xác cao nhất.

Cách lấy: Lấy 3–5 giọt ở đầu ngón tay, nhỏ lên giấy thấm máu chuyên dụng (không dùng giấy thường). Nếu dùng ống EDTA phải do nhân viên y tế lấy.
Bảo quản: để khô tự nhiên, tránh ẩm mốc, không gói nylon.

2.5. Lấy mẫu từ bàn chải đánh răng

Ưu điểm: Thích hợp khi không thể lấy mẫu trực tiếp (người mất tích, tử vong).

Yêu cầu: Dùng bàn chải đã dùng thường xuyên, không giặt rửa lại; đảm bảo là bàn chải của đúng người cần xét nghiệm.
Đóng gói: bọc bàn chải trong giấy sạch, cho vào phong bì riêng và ghi rõ thông tin. Không dùng túi nylon.

3. Kết luận

Việc lấy mẫu ADN tại nhà hoàn toàn có thể thực hiện dễ dàng nếu tuân thủ đúng hướng dẫn của trung tâm. Mỗi bước từ thu mẫu, bảo quản đến gửi mẫu đều ảnh hưởng trực tiếp đến độ chính xác của kết quả. Do đó, khách hàng nên đọc kỹ hướng dẫn, chuẩn bị dụng cụ sạch sẽ, tránh chạm tay vào vị trí thu mẫu và ghi thông tin rõ ràng trước khi gửi về phòng xét nghiệm.

Nếu bạn chưa từng tự lấy mẫu hoặc cần được hướng dẫn trực tiếp, LAB SG MED luôn sẵn sàng hỗ trợ: Cung cấp bộ dụng cụ thu mẫu tận nơi, Hướng dẫn trực tuyến qua video call, Và nhận mẫu xét nghiệm tại nhà qua hệ thống nhân viên y tế được đào tạo chuyên nghiệp.