TRÍ THÔNG MINH CÓ PHẢI DO DI TRUYỀN KHÔNG ?
106
Thứ Hai, 25/07/2025, 03:17 (GMT+7)
Trí thông minh có phải do di truyền không? Những yếu tố ảnh hưởng đến trí tuệ con người
Trí thông minh (IQ) là một trong những chủ đề hấp dẫn nhất trong lĩnh vực khoa học thần kinh, tâm lý học và di truyền học. Nhiều người tin rằng trí tuệ là bẩm sinh, trong khi số khác cho rằng môi trường giáo dục và trải nghiệm sống mới là yếu tố quyết định. Vậy trí thông minh có phải do di truyền không? Câu trả lời không đơn giản, nhưng ngày nay khoa học đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa gen và trí tuệ.
⸻
1. Trí thông minh có di truyền không?
CÓ, trí thông minh có yếu tố di truyền, nhưng không hoàn toàn.
Các nghiên cứu sinh đôi (đặc biệt là sinh đôi cùng trứng nuôi dưỡng trong môi trường khác nhau) cho thấy khoảng 40%–80% trí thông minh có thể được giải thích bởi yếu tố di truyền.
Tuy nhiên, gen không quyết định hoàn toàn. Hai người cùng bộ gen giống nhau vẫn có thể có chỉ số IQ khác biệt do ảnh hưởng của môi trường sống, dinh dưỡng, giáo dục và trải nghiệm cá nhân.
Di truyền quyết định tiềm năng về trí tuệ, nhưng môi trường quyết định mức độ phát huy tiềm năng đó.
⸻
2. Những yếu tố ảnh hưởng đến trí thông minh
Dưới đây là các yếu tố chính ngoài gen ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển trí tuệ:
a. Dinh dưỡng (từ thai kỳ đến tuổi trưởng thành)
-
- Thiếu dinh dưỡng trong giai đoạn mang thai và 5 năm đầu đời có thể gây ảnh hưởng lâu dài đến khả năng tư duy, học tập.
- Các vi chất như iod, sắt, DHA, vitamin B9 đặc biệt quan trọng cho phát triển não bộ.
b. Môi trường giáo dục và kích thích trí tuệ
-
- Trẻ được đọc sách, chơi các trò chơi phát triển tư duy, khuyến khích sáng tạo từ nhỏ thường có chỉ số IQ cao hơn.
- Mức độ tương tác giữa trẻ và cha mẹ, thầy cô ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng ngôn ngữ, tư duy logic.
c. Sức khỏe thể chất và tinh thần
-
- Trẻ bị stress kéo dài, thiếu ngủ, trầm cảm hay tiếp xúc với môi trường độc hại có thể gặp khó khăn trong học tập và phát triển trí tuệ.
- Vận động thể chất thường xuyên giúp tăng cường tuần hoàn não, cải thiện trí nhớ và khả năng tập trung.
d. Công nghệ và thói quen sinh hoạt
-
- Tiếp xúc quá nhiều với thiết bị điện tử, mạng xã hội có thể làm giảm khả năng tập trung, tư duy phản biện.
- Tuy nhiên, sử dụng công nghệ đúng cách có thể hỗ trợ học tập và kích thích sáng tạo.
⸻
3. Có nên xét nghiệm gen để biết trí thông minh của trẻ?
Ngày nay, xét nghiệm gen định hướng tiềm năng trí tuệ được nhiều phụ huynh quan tâm. Các xét nghiệm này có thể:
-
- Phân tích gen liên quan đến trí nhớ, khả năng học ngôn ngữ, khả năng tư duy logic…
- Giúp phụ huynh hiểu được điểm mạnh, điểm yếu di truyền của con để có phương pháp giáo dục phù hợp.
Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm không phải là “định mệnh”, mà là công cụ tham khảo giúp định hướng phát triển tiềm năng một cách khoa học.
⸻
Kết luận
Trí thông minh là sự kết hợp phức tạp giữa yếu tố di truyền và môi trường. Gen có thể quyết định nền tảng, nhưng chính cách chúng ta nuôi dạy, chăm sóc và giáo dục mới quyết định đứa trẻ sẽ phát triển đến đâu.
Dù trẻ có chỉ số IQ như thế nào, việc tạo điều kiện học tập tích cực, kích thích tư duy và phát triển nhân cách vẫn là điều quan trọng nhất.
⸻
Nếu bạn quan tâm đến xét nghiệm gen tiềm năng trí tuệ cho trẻ, hãy liên hệ trung tâm xét nghiệm uy tín để được tư vấn chi tiết và chính xác.
⸻
Tham khảo:
1. Polderman, T. J. C., Benyamin, B., de Leeuw, C. A., Sullivan, P. F., van Bochoven, A., et al. (2015). Meta‑analysis of the heritability of human traits based on fifty years of twin studies. Nature Genetics, 47, 702–709.
2. Bouchard, T. J., Jr. (2013). The Wilson Effect: The Increase in Heritability of IQ With Age. Twin Research and Human Genetics.
3. Plomin, R., & von Stumm, S. (2018). The new genetics of intelligence. Nature Reviews Genetics, advance online publication.
4. Haworth, C. M. A., Wright, M. J., Luciano, M., Martin, N. G., & Plomin, R. (2010). Longitudinal stability of genetic influence on cognitive abilities across childhood and adolescence. Nature, 482, 212–214.
5. Shaw, P., Greenstein, D., Lerch, J., Clasen, L., Lenroot, R., et al. (2006). Neurodevelopmental trajectories of the human cerebral cortex. Journal of Neuroscience.
6. Dickens, W. T., & Flynn, J. R. (2001). Heritability estimates versus large environmental effects: The IQ paradox resolved. Psychological Review, 108(1), 118–137.
7. Turkheimer, E., Haley, A., Waldron, M., D’Onofrio, B., & Gottesman, I. I. (2003). Socioeconomic status modifies heritability of IQ in young children. Psychological Science, 14(6), 623–628.
⸻ Xem thêm bài viết ⸻
